مقدمه
تا به حال به یک تابلو نقاشی فاخر و یا یک اثر موسیقی یا هر اثر هنری دیگری به دقت توجه کرده اید؟ آیا شده است که یک اثر هنری آنقدر زیبا باشد، که شما را غرق خود کند؟ آیا تا به حال به هنر صناعت هستی نیز توجه کرده اید؟ به اینکه هر چیزی در آسمان و زمین چه نقش و رنگ و جلوه های زیبایی دارد و چه خالق هنرمند و خلاقی در پس این صناعت هستی قرار دارد؟ کتاب هنر صنع و صناعت هستی دقیقا می خواهد دید شما را به هنر پروردگار عالم و صناعت هستی باز کند. در این کتاب با مفهومی متفاوت، نو و عرفانی از هنر و صناعت هستی آشنا خواهید شد. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا به بررسی این کتاب بپردازیم.
در این کتاب چه می خوانیم؟
آنچه در کتاب هنر صنع و صناعت هستی آمده است، تماماً در باب شگفتی ها و زیبایی های این جهان و خلاقیت خداوند متعال است. مطالب این کتاب به طور کلی به هشت فصل تقسیم می شوند. در ادامه به بررسی کلی هر یک از این فصول پرداخته ایم.
– کلیات
در اولین فصل از این کتاب، هنر، هنرمند، هنر صنع و البته صناعت هستی به طور کامل تعریف شده اند. هنر در این کتاب به معنای کشف زیبایی و خلاقیت های عالم آفرینش معرفی شده است و طبیعتا هنرمند نیز شخصی است که این زیبایی ها و خلاقیت ها را شناسایی کند. این کتاب با بیانی شیوا و جذاب به تعریف زیبایی از هنر و هنرمند پرداخته است. در تمامی بخش های این کتاب، آیات و روایات و اشعاری از بزرگان، علما و معصومین را را مشاهده می کنید. نویسنده با ذکر مبتکرانه آن ها در تار و پود مطالب کتاب هنر صنع و صناعت هستی، به خوبی مفهوم هنر را منتقل کرده است.
– برهان حنیف
ارتباط هنر صنع با صناعت هستی، منجر به کشف برهان حنیف شده است. در فصل دوم این کتاب، با بیان انواع براهین درباره خداشناسی، برهان حنیف تبیین شده است. در این کتاب با اشاره ای به سخن پروردگار هستی، ذکر شده که کشف صناعت هستی، طراز هر پدیده ای در نظام آفرینش است. براهین مختلفی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته اند، عبارتند از: برهان حرکت، برهان حدوث، برهان نظم، برهان وجوب و امکان، برهان فطرت، برهان صدیقین و برهان وجودی. در پایان این فصل از کتاب هنر صنع و صناعت هستی، برهان حنیف مورد تقریر قرار گرفته است.
– خلاقیت و هنر
خلق کردن به چه معناست؟ اولین مسئله ای که در این فصل از کتاب مورد بررسی قرار گرفته است، معنی خلق می باشد. پس از این بخش، دیدگاه متفاوتی نسبت به داستان حضرت سلیمان (ع) و بلقیس را مشاهده می کنیم. مقصود نویسنده از بیان این داستان و شرح دیدگاهی متفاوت، هنرمندانه و البته رئالیستی به این روایت، دریافت مفاهیمی در باب خلاقیت و هنر است. در این فصل خواهید خواند که ارتباط عمیق هنرمند با آثار صناعت هستی، موجب طراوت و جوشش خلاقیت و نوآوری در وی می شود. در واقع در پرتو جهان بینی فلسفی الهی است که هنرمند، خالق این هنرها و زیبایی ها را خداوند متعال می داند.
– قوه خیال و هنر
فصل چهارم از کتاب هنر صنع و صناعت هستی، اهمیت قوه خیال و ارتباط آن با هنر را بیان می کند. طبق آنچه در این کتاب نقل شده است، نداشتن درک مناسب از نقش قوه خیال، به معنی نداشتن درک از چیزهای دیگر است. قوه خیال در حوزه های مختلفی از جمله معرفت شناسی، انسان شناسی و هستی شناسی کاربرد بسیاری دارد. از آنجایی که در بخش های بسیاری از این کتاب، احترام ویژه نویسنده نسبت به شخص ابن عربی را می توان مشاهده کرد، لذا در این بخش نیز نویسنده خیال را در نظر ابن عربی توصیف کرده است. توضیحات نویسنده در باب قوه خیال تنها به همین جا ختم نشده و مباحث دیگری را نیز در این رابطه بیان کرده است.
– عشق و حرکت حبی
به راستی که عشق به چه معناست؟ فصل پنجم کتاب هنر صنع و صناعت هستی به طور اختصاصی به توصیف معنا و مفهوم عشق و حرکت حبی پرداخته است. ابتدای این فصل، تعریفی از حرکت جوهری و جایگاه آن در اندیشه ملاصدرا بیان شده است. مقصود از بیان این تعریف، آشنایی بهتر با عظمت جایگاه عشق و حرکت حبی است. در ادامه این فصل، با بستر حرکت، محرک حرکت، مسیر حرکت حبی و نظریه های مختلف در این رابطه آشنا خواهید شد.
– هنر و زیبایی
در ابتدای این فصل با پیشینه زیبایی آشنا می شوید و ماهیت هنر و زیبایی را به خوبی در می یابید. در اینجا منظور از هنر، هنر آسمانی و ریشه دار قرآنی و عرفانی است، که به وضوح در جهان هستی قابل مشاهده است. در کتاب هنر صنع و صناعت هستی، منشا حقیقت زیبایی طبق دو نظریه درونی و بیرونی، مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این فصل با مفهوم حقیقت زیبایی در قرآن نیز آشنا می شویم و می دانیم که معیار تشخیص زیبایی چیست. در ادامه این فصل، جلوه هایی از زیبایی را مطالعه کرده و با مفهوم هنرمند و ماهیت او، به عنوان تماشاگر یا ستایشگر، آشنا می شوید.
– هنر گفتگو با خدا
فصل هفتم این کتاب را می توان بهترین فصل آن دانست. چرا که در این فصل، هنر گفتگو با خدا مورد بررسی قرار گرفته است. این مسئله از این جهت اهمیت دارد که انسان در فضای دعا و نیایش، با حقیقت مطلق و جمال دل آرای پروردگار مواجه می شود و آثار منیت در او محو می شوند. دقیقاً در همین فضا است که هنر صنع نصیب انسان هنرمند می شود. اگر شناختی از صناعت هستی نداشته و نگاهمان به جهان هستی، نگاهی توحیدی و الهی نباشد، برای همیشه از هنر صنع محروم خواهیم شد. در نتیجه آنچه به عنوان هنر عرضه می کنیم، تنها محصول تخیلات دیگران و یا آثار خود بینی ها و احساسات شخصی ما خواهند بود. لذا این فصل از کتاب هنر صنع و صناعت هستی به ما کمک می کند تا به مفهوم واقعی هنر عرفانی پی ببریم و آن را درک کرده و از آن بهره مند شویم.
– هنر و موسیقی
مفاهیمی که در این فصل در رابطه با هنر و موسیقی بیان شده اند، دفاعیاتی نو و خواندنی از این هنر است. چرا که موسیقی صدای آفرینش بوده و سماع نیز ندای خالق هستی است. پس از تعریف موسیقی و صناعت در این فصل، با دیدگاه قرآن و روایات نسبت به موسیقی و جایگاه آن در صناعت هستی آشنا می شویم. همچنین در پایان این فصل نیز، نگاهی به سماع صوفیانه خواهیم داشت.
در باب ناشر
کتاب هنر صنع و صناعت هستی بی شک اثری فاخر و متفاوت در باب هنر است، که توسط انتشارات خادم الرضا علیه السلام به چاپ رسیده است. این انتشارات عزمی راسخ برای ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی داشته و در این جهت، علاوه بر موضوعات مذهبی و عرفانی، موضوعات دیگری را نیز طبق اصول اسلام و فرهنگ کشور عزیزمان ارائه کرده است. از جمله این موضوعات می توان به آشپزی، آموزشی، مدیریت، تربیت کودک و نوجوان، امور خانواده و ازدواج، روانشناسی، رمان، هنر و صنعت و غیره اشاره کرد.
جمع بندی
آنچه تا به اینجا ذکر شد، تنها خلاصه ای از مطالب کتاب هنر صنع و صناعت هستی بود. مطالب این کتاب به قدری جذاب و عارفانه اند، که شما را به دنیای متفاوتی از هنر می برند. مطالب این کتاب برای تمامی علاقمندان به هنر و پژوهشگران این زمینه، منبعی فاخر و ارزشمند به شمار می رود.
