۴۰۳-بررسی فقهی آتانازی غیر فعال(ترک معالجه و درمان نسبت به بیماران لاعلاج)

پاسخ به مسائل نویافته و موضوعات جدیدی که جامعه اسلامی به آن نیاز پیدا کرده است از وظایف خطیر فقه پویای شیعه است و عالمان و فقیهان شیعه نیز همواره در دوره‌های مختلف با تلاش‌های علمی و مجاهدت‌های خستگی‌ناپذیر خود به آن پرداخته‌اند. امروزه با پیشرفت علم و پزشکی و درمان‌های جدید نسبت به بیماری‌های لاعلاج، نسبت به گذشته مسائل زیادی در پزشکی وجود دارد که نیازمند این است، حکم فقهی آن مسائل روشن شود؛ از جمله آن مسائل «آتانازی غیر فعال» می‌باشد.
آتانازی که از آن به عنوان مرگ از روی ترحم یاد می‌شود یکی از مصادیق مسائل مستحدثه پزشکی است. مرگ از روی ترحم هر چند از موضوعاتی است که تاریخش به روم باستان برمی‌گردد ولی مدت‌ها مسکوت بوده است و در سال‌های اخیر پس از جنگ جهانی دوم در محافل علمی دنیا از زوایای مختلف به آن پرداخته‌اند و درباره آن بحث و بررسی شده است. علاوه بر این اتانازی در بسیاری از کشورها نیز با مخالفت شدید روبرو شده است و آن را روا ندانستند؛ این مسئله همراه با پرسش‌های فراوان فقهی حقوقی اخلاقی در محافل علمی و پژوهشی ایران اسلامی نیز مطرح شده است.
در طول تاریخ فقها و مجتهدان با تلاش‌ها و پشتکار بی‌نظیر خود، وظیفه خطیر پاسخ‌گویی فقه اهل بیت(ع) نسبت به مسائل و رویدادهای مورد نیاز جامعه را بر عهده گرفته‌اند. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی و به وجود آمدن موضوعات جدید در عرصه‌های مختلف نیاز جدی به واکاوی و بررسی همه جانبه این موضوعات است، از جمله مسائل نوپیدا و جدید در حوزه مباحث پزشکی مسئله آتانازی است، که مراد از آن سرعت بخشیدن به مرگ بیماران لاعلاج که هیچ امیدی به بهبودی آنها نمی‌باشد و مرگ آنها قطعی شده است می‌باشد، که این آتانازی گاهی با فعلی وجودی و انجام اقدام خاص همچون خوراندن دارو انجام می‌شود که از آن تعبیر به «آتانازی فعال» می‌شود و گاهی نیز با امر سلبی و عدمی یعنی ترک معالجه و ادامه درمان نسبت به بیمار لاعلاج محقق می‌شود که از آن تعبیر به «اتانازی غیر فعال» می‌شود که از مباحث جدید و مبتلابه در حوزه درمان پزشکی است، چون امروزه با ترقی تکنولوژی و علم پزشکی می‌توان بیماران لاعلاج که مرگشان قطعی شده است مثل کسانی که مبتلا به مرگ مغزی شده‌اند را برای مدت طولانی با دستگاه‌های إحیا زنده نگه داشت، لذا این سؤال مطرح می‌شود که آیا معالجه و ادامه درمان این بیماران واجب است یا خیر؟
به تعبیر فقهی، گستره ادله وجوب حفظ نفس دیگران که بر پزشکان و کادر درمانی، معالجه بیماران را واجب می‌کند تا چه محدوده‌ای است؟ آیا بر پزشک حفظ جان بیماران که امیدی به بهبودی آنها نباشد و مرگ آنها از نظر پزشکی قطعی شده واجب است یا خیر؟
نوشتار حاضر بر آن شده است تا حکم تکلیفی این موضوع را در اقسام مختلف خود به طور استدلالی بررسی نماید؛ همچنین احکام وضعی مترتب بر این موضوع، مانند قصاص و دیه بررسی شده است.