رساله «مونس العشاق» یا «حقیقت در عشق» از شاه‌کارهای ادبی شیخ سهروردی در عرفان اسلامی، که از عشق به لسان خاص عرفانی سخن می‌گوید. این رساله با آیه (نَحْنُ‏ نَقُصُ‏ عَلَيْكَ‏ أَحْسَنَ‏ الْقَصَصِ) آغاز شده و در دوازده فصل به تفسیر داستان حضرت یوسف(ع) می‌پردازد و لطیف‌ترین بحث‌های عرفانی درباره عشق با توجه خاص به آیات قرآنی و اشعار بدیع انجام می‌دهد. «حسن» و «عشق» و «حزن» به صورت اشخاص در این داستان آمده است.
این رساله برعکس آن‌چه برخی ادعا کرده‌اند، مبتنی بر «رساله العشق» ابن‌سینا نیست؛ زیرا نوع طرح، موضوع و محتویات آن به نوعی دیگر است و این رساله متعلق به سلسله کتب عرفانی یاد شده با برخی از مباحث حکمی است که در دامن عرفان محض گنجانده شده است.
در این کتاب عین متن رساله مونس العشاق آورده شده، سپس پاره‌ای توضیحات به آن اضافه گردیده و در پایان، نظر برخی حکما و علمای اخلاق پیرامون عشق مطرح شده و آن‌گاه عشق از دیدگاه آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است تا بحث تکمیلی پیرامون عشق به جایی معلوم برسد.