۳۹۵-روابط سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه در عصر ناصرالدین شاه قاجار

تحولات سیاسی سال‌های آغازین قرن نوزدهم در اروپا و واکنش روس‌ها در برابر این تحولات آغاز دوره‌ای جدید در مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با روسیه بود، پیشینه مناسبات دو کشور به دوره حسن بن زید علوی بازمی‌گردد.
روابط بین ایران و روسیه قبل از روی کار آمدن قاجارها دارای فراز و نشیب فراوان بوده است، ولی هیچ‌گاه این مناسبات قطع نشده است.
ایران در اوایل روی کار آمدن قاجار از مشکلات و گرفتاری‌های بسیاری رنج می‌برد. با وجود چنین وضعیت بسیار طبیعی بود که روسیه تزاری برای تحمیل معاهدات یک‌جانبه خود بر ایران و تحقق بخشیدن به توسعه‌طلبی‌های ارضی و سیاسی خود، مشکل چندانی نداشت.
روس‌ها با تحمیل دو معاهده گلستان و ترکمان‌چای، زمینه نفوذ و سلطه همه جانبه را بر ایران فراهم نمودند و نه تنها قسمتی از خاک و نفوس ایران از دست رفت، بلکه به دنبال آن ضعف و تحولی در سیاست داخلی و خارجی ایران پیش آمد که میدان به دست روس و انگلیس افتاد. با استفاده از این شرایط بود که در نیمه قرن نوزدهم معاهده آخال را بر ایران تحمیل نموده و آخرین مرحله از توسعه‌طلبی ارضی خود را به اجرا گذاشتند.
در نیمه دوم قرن نوزدهم کشورهای استعماری روسیه و انگلیس روش تازه‌ای اتخاذ کردند و برای استثمار و استعمار طریقه تازه‌ای پیش گرفتند.
در کتاب «روابط سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه» که در چهار فصل با عناوین: کلیات، پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی ایران و روس، روابط سیاسی ایران و روس در عصر ناصری و روابط اقتصادی ایران و روس در عصر ناصری به نگارش در آمده است به شرح و توضیح این موضوعات پرداخته شده است. برای آشنایی بیشتر مطالعه کنندگان، در بخش ضمایم و تصاویر، متن اسناد مربوط به عهدنامه‌های گلستان، ترکمان‌چای، معاهده آخال و… آورده شده است.